ترکیدگی کیسه های هوایی کبوتران
یکی از نشانه های بارز و شاخص آن بادکردن شدید در ناحیه گردن یادر ناحیه بین دو تا پا می باشد مانند یک توپ.
قبل از اینکه راجبه این عارضه بخواهیم صحبت کنیم باید با مکانیزم کیسه های هوایی و سیستم دستگاه تنفسی در کبوتران آشنا بشویم .
سیستم تنفسی پرندگان
پرندگان یکی از تکامل یافته ترین و منحصربه فرد ترین سیستم تنفسی را در بین جانداران در اختیار دارند.اولین وظیفه یک سیستم تنفسی تامین اکسیژن لازم برای بافت های بدن است و از طرفی باید بتواند کربن دی اکسید تولید شده از فعالیت های متابولیکی سطح بالا را نیز از بدن کبوتر خارج کند.در واقع یک پرسه تبادل گازی است که در پرندگان بسیار حیاتی است. زیرا در هنگام پرواز تقاضای اکسیژن بسیار بالا است و عضلات پروازی می بایست مقداری زیاد و ثابتی اکسیژن را دریافت کنند تا بتوانند به مسیرشون ادامه بدهند و از طرفی دی اکسید کربن سریعا از بدن آن ها خارج شود .برخلاف سایر مهرداران پرندگان فاقد ماهیچه دیافراگم در بدن خور می باشنداز این رو برای قدرت بخشیدن به پرسه تنفس خود از انبساط قفسه سینه بهره می برند.در طول فرایند دم هوای تازه و اکسیژن وارد ریه ها می شود و در فرایند بازدم هوا همراه کربن دی اکسید از ریه ها خارج می شود.
اجزای سیستم تنفسی کبوتر
اجزای تشکیل دهنده سیستم تنفسی پرندگان
سیستم تنفسی تمامی پرندگان از نای ودو عدد شش نسبتا کوچک و از تعداد ۷ یا ۹ عدد کیسه هوایی تشکیل شده است .
شش بین قفسه سینه قرار گرفته و به دنده ها چسبیده است.نای در پرنده از 2 قسمت یکی در بالای حنجره(Larynx)که کار ایجاد صوت را بر عهده دارد و در پائین سیرنکس(Syrinx) تشکیل شده است.نای در انتهای به دو نیچه تقسیم میشود که هرکدام یک به یک ریه وارد میشود. طناب های صوتی در پرندگان فوق العاده قوی است و در قسمت پائین حنجره تولید صوت میکند.در جلو ریه بوسیله یک پرده و دیاگفرام کاذب محدود میشود.
کیسه های هوایی به هر یک از دو ریه متصل می باشد.این کیسه ها 4 جفت است که از قسمت گردن تا کمر در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته است و یک کیسه هوایی دیگر در محوطه سینه قرار دارد.این کیسه در ناحیه گردن.بطن.سینه و بین ترقوه واقع شده است.
نقش کیسه های هوایی در سیستم تنفسی کبوتر
همان طور که گفته شد کیسه های هوایی از ابتدا سینه تا استخوان های بال و ران ها -ستون فقرات امتداد یافته اند .
کبوتر ها فاقد سیستم تعرق هستند.در پروازهای چند صد متری با استفاده از همین کیسه های هوایی دمای بدن خود را پایین می آورند و خود را خنک می کنند .
وجود این کیسه هوایی علاوه بر اینکه بعمل تنفس کمک میکند سبب سبک شدن بدن و در نتیجه تسهیل پرواز و همچنین سبب حفظ تعادل بدن در هنگام پرواز میگردند.
در هنگام تنفس هوا به داخل کیسه های هوایی می رود و مقداری از گازها در این کیسه ها جذب میشود بدین ترتیب علاوه بر ششها این کیسه های هوایی نیز بکار تنفس کمک میکند.
مسیر عبور هوا از کیسه های هوایی بصورتی می باشد که هم موقع دم و هم باز دم پرنده هوای تازه جذب می کند.برخلاف دیگر حیوانات که فقط در موقع دم هوا جذب می نمایند.
پرندگان به خصوص کبوتران نسبت به جثه ای که دارند وزن کمی دارند وخیلی سبک هستند .دلیل آن وجود کیسه های هوایی است .
حتی آوازهایی که پرندگان می خوانند بخصوص آوازهای طولانی به واسطه همین کیسه های هوا صورت می گیرد.
شاید برایتان جالب باشد که دلیل شناور ماندن اردک بر روی اب هم وجود کیسه های هوایی می باشد.
پارگی کیسه های هوایی کبوتران
بعضی اوقات شما در کبوتران خود می بینید که در ناحیه گردن یا بین دوتا پا یا حتی در ناحیه گرده حالت بادکردن شدید به وجود می آمده که به دلیل پارگی یا ترکیدگی یکی از کیسه های هوایی است که اگر به موقع درمان نشود باعث ازبین رفتن کبوتر می شود.
علت ترکیدگی کیسه های هوایی
هنوز دلیل اصلی پارگی کیسه های هوایی مشخص نیست .ولی عموما زمانی که جوجه ها از لانه به پایین می افتند یا پرنده به یک جایی (دیوار٬ پنجره و…) یا یک شی سخت برخورد می کند٬یا بیماری ریوی انسدادی مزمن در پرندگان ٬ امکان این عارضه وجود دارد.
درمان پارگی کیسه های هوایی کبوتر
روش درمان
اولین کاری که باید انجام دهید این است که باید سریعا و فورا هوای متراکم شده وجمع شده در ناحیه باد کرده را تخلیه کنید. که برای این کار از سریک سرنگ استفاده نمایید و ترجیحا سرسرنگ سرامیکی باشد. زمانی که می خواهید سرسرنگ را وارد ناحیه بادکرده کنید لازم نیست که خیلی عمیق فرو کنید چون ممکن است به ریه ها یا چینه دان صدمه جدی وارد شود.
زمانی که سرسرنگ را وارد کردید آرام آرام شروع به فشار دادن فسمت بادکرده جهت تخلیه هوای جمع شده کنید.باید توجه داشته باشید که خیلی آرام و سرحوصله این کار را انجام دهید.
گاهی ممکن است بعد از چند دقیقه یا چند ساعت از تخلیه هوا٬مجدد درهمان ناحیه هوا جمع شود.اصلا نگران نباشید در بعضی مواقع لازم است که برای تخلیه کامل چند مرتبه در روز این کار را انجام دهید. با انجام چند روز متوالی البته در صورت مشاهده بادکردگی کاملا برطرف می شود. بعد از این که سرسرنگ را خارج کردین حتما ناحیه را با بتادین ضد عفونی کنید.
***موضوعی که در این عارضه می تواند مثبت باشد قابلیت خود ترمیمی کیسه های هوایی کبوتر می باشد.
در اکثرمواقع افراد بعد از تخلیه هوا اقدام به دادن آنتی بیوتیک به کبوتر خود می کنند که کاملا اشتباه است .زیرا آنتی بیوتیک باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی کبوتر می شود این موضوع بزرگترین صدمه را به بدن کبوتر میزند. حفظ سیستم ایمنی کبوتر در بالاترین سطح خود یکی از مهمترین وظایف کبوترداران می باشد.هر اتفاقی که برای کبوتر می افتد با آنتی بیوتیک برطرف نمیشود .در این عارضه مشکل تنها با یک سرنگ قابل حل است و کافی است که شما هوای جمع شده را تخلیه نمایید تا کیسه های هوایی شروع به ترمیم خود کنند .فقط لازم است که با تغذیه مناسب کبوتر خود را تقویت کنید.
توجه نمایید که اگر در تخلیه کامل هوای جمع شده زود و به خوبی اقدام نکنید پرنده شما به دلیل اینکه نمیتواند آب ودانه به خوبی مصرف کند تلف می شود.